سلام لار وسایقی لار ،
خانم حشمت ایلک اونجه بیزه زامان آییریب بو دانیشیقی قبول ائتدیغینیز اوچون تشکر و مینتدارلیغیمیزی بیلدیریب سیزه اوغورلار آرزولاییریق،
۱ – بیرینجی سوال اولاراق اوزونوزو نئجه تانیتدیراردیز ؟
۱۳۴۷-جی ایل قیروو آیی‌نین دؤردونجو گونو تبریز شهرینده دونیایا گؤز آچمیشام. تهراندا یاشادیغیمیز اوچون ایلک اوخولو تهران شهرینده اوخویوب، سونرا دوغولدوغوم شهر، تبریزده تحصیلاتیمی داوام ائتدیم.
کیچیک یاشلاردا صمد بهرنگی‌نین حیکایه‌لری ایله، اوخوماغا علاقه گؤرسه‌تدیم. اوندان سونرا داواملی حیکایه و رومان اوخوماق منیم یاشامیمدا اؤنملی بؤلومده یئر آلیمیشدیر. انشا‍ء درسینده هر زامان اؤزل آلقیش آلاردیم دئمک یازماغا اوشاقلیقدان علاقه‌م وار ایمیش. آنام شعر یازماغی گنج یاشلاریندان بری چوخ سئورمیش. آنجاق اؤزل نه‌دندنلردن دولایی یازماغی بوراخمیشدی. بلکه ده شعره ماراغیم آنامدان منه پای یئتیشیبدیر.
ادبیاتا ماراقلی اولدوغومدان، دانشگاهدا فارسجا ادبیات ساحه‌سینده داوام ائتدیم.
اوزون زامان‌دیر اوشاق ادبیاتی ساحه‌سینده یازیب، اوخوماغا چالیشیرام. آغ قانادلی کپه‌نک، ایلک اوشاق شعری کیتابیم ۱۳۹۸-جی ایلده چاپ اوبدو. بو کیتابین رسیملرینی لیدا حشمتی (باجیم) زحمتینی چکیبدیر. ایکینجی اوشاق شعری کیتابیم دا گئنه لیدا حشمتی‌نین گؤزل و دیرلی رسیم‌لری ایله ۱۴۰۰-جو ایل چاپ اولدو. اوشاق حیکایه‌سی یازماق دا سئودیییم و علاقه باغلادیغیم ایشدیر. بیر نئچه اوشاق حیکایه‌سی و شعرلریمدن سایین خانیم نواده‌رضی‌نین امکلری ایله سانجاق مهد تمدن، مونجوق صحیفه‌سینده چاپ اولوبدور.
اوندان علاوه نثر و شعر یازماغا ماراغیم واردیر. بیر شعر دفتریم «تانری بویالی ساچلاریم» ۱۴۰۱-جی ایل نظامی گنجوی انتشاراتی واسطه‌سی ایله، سایین مجید راستی جنابلاری‌نین امکلری ایله ایشیق اوزو گؤروبدور.
دؤرد ایل‌لیک بیر سورج‌ده سایین دوکتور فرهمندی جنابلاری‌نین حیکایه یازماق درسلیکلرینی کئچیردیکدن سونرا، ۱۲ قیسا حیکایه‌دن عبارت اولان حیکایه توپلوسو «سون قاپی» آدلی کیتابیم، سایین فرهمندی‌نین اؤن سؤزو و لیدا حشمتی‌نین جیلد طراحلیغی و سایین راستی جنابلاری‌نین امه‌یی ایله نظامی گنجوی انتشاراتیندا ۱۰۴۳-جو ایل چاپ اولوبدور.
شعرلریم و یازیلاریم سانجاق مهد تمدن، مهد آزادی، غروب، نامه‌ی صدیق، کؤرپو، خودافرین و… عزیز درگی و قزئته چالیشانلارین امکلری ایله چاپ اولوبدور.
شعرلریمدن بیر نئچه‌سی آذربایجان دا «گونوموزون گونئی ادبیات آنتولوژی‌سی« کیتابیندا چاپ اولوبدور.
«پروفسور اسمیرا فواد» خانیم‌ین امکلری ایله ده(شعر و اوشاق حیکایه‌سی) قیسا بیر تانیتیم ۵۲۵-جی قزئتده چاپ اولوبدور.
عراق تورکمن ائلی طوز خورماتودا چیخان ادبی «اقصو» قزئته‌سینده سایین سمیر کهیه اوغلونون امکلری ایله «تبریز» آدلی شعریم چاپ اولوبدو.
۲- یازیب یاراتماق دونیاسی ایله نئجه تانیش اولوب بو دونیایا نجور آیاق قویدونوز ؟
– اؤنجه‌دن دئدیییم کیمی یازی و شعره اوشاقلیقدان ماراقلی ایدیم. آنجاق جدی شکیلده یازماغا آنا دیلیمیزین قایدالارینی اؤیره‌ندیکدن سونرا باشلامیشام. لاپ دوغروسو دیل منیم دغدغه‌لریمدن بیری اولاراق، یازیلاریم تورکجه اولوبدور. ۱۳۹۳-جو ایلدن تلگرام قوروپوندا تورکجه یازماغین قایدالارینی اؤیره‌نمیشم. او زاماندان بری یازماغی جدی حالدا باشلاییب، هله ده داوام ائدیرم.
ایلک اؤنجه یازیلاریمی دیل اوستادیملا پایلاشیردیم. اونون آلقیشلاری منی یازماغا داها ماراقلاندیردی. سونرا یازیلاریمی رحمتلیک سوسن خانیم نواده‌رضی هاردان‌سا اوخویوب، بگندیکلری اوچون منه قول-قاناد اولدو. ایلک دفعه یازیلاریمی مهد تمدن و سانجاق درگیسینده چاپ ائله‌دیلر و بو منیم اوچون یئنی بیر دونیانین قاپیسی‌نین آچیلدیغینا نه‌دن اولدو. او گون بو گوندور عزیز اوستادلارین آلقیشی و یاردیمی ایله داواملی اؤیره‌نیب، یازماغا داوام ائتمیشم.
۳- آنا دیلمیزده یازیب اوخوماغی نجور اویرنیب و ایره لی گئتمه یی باشاردینیز ؟
بو دیلین مکتب و مدرسه لرده اولماماسی
اونو اویرنمه مه یه مانع اولورمو ؟
-بیزیم اؤز دیلیمیزده یازماغین بوتون سورونلاری ایله هر گون کئچدیکجه چوخلو یازیچی هابئله شاعرین یئنی یازیلاری، کیتابلاری ایله تانیش اولوروق. بو چوخ سئویندیریجی‌دیر. آنجاق آکادئمیک شکیلده آنا دیلیمیزی اؤیرن‌نمک هر بیریمیزین آرزوسودور. چئشیدلی اورتوگرافی ایله یازیلماق چوخ اذیت ائدیجی‌دیر. منیم اورک ایسته‌ییم دیلیمیزی ایلک باشدان مدرسه‌ده و بیر اورتوگرافی، قایدا-قانون اساسدا اؤیره‌نمه‌ییمیزدیر. دونیانین هر بیر یانیندا فرقلی دیللرده، بیر اؤلکه‌ده یاشایان اینسانلار واردیر. بو اینسانلار چئشیدلی کولتورلری ایله بیرلیکده، بیر بایراق آلتیندا یاشاییب، ملّی دیل‌لری‌نین کناریندا اؤز آنا دیللرینی ده اوشاقلیق چاغلاریندان اؤیره‌نیرلر. اومارام بیر گون بیز ده ایلک اوخولدان باشلایاراق، آنا دیلیمیزده اؤیره‌تیم گؤرک.
۴- سیزجه هنر ، خصوصا ادبیات نه دئمکدیر ، و نه یه لازیمدیر ؟
– منجه اینسانلارین دویغولاریندان دوغولان و یارانان هر بیر شئی هنر آدلانا بیلر. بو دویغولار باشقالارینا دا تاثیر باغیشلایان زامان هنرین نه قدر گوجلو اولدوغو آشکار اولور. بو ایستر موسیقی اولسون، ایستر بیر رسامین قارا قلمیندن یارانان ساده بیر اثر اولسون یا هئیکل شکلینده بیر حجم و …. آنجاق بونلار اینسانین دوشونجه‌سی‌نی یامسییان، دویغولاری باشقالارینا انعکاس وئرن هر بیر شئی اولا بیلر.
ادبیاتا گلینجه مکتوب اولان هر بیر بدیعی و تاثیر باغیشلایان یازی، ادبیات ساییلا بیلر. آنجاق شفاهی ادبیات دا وار. اونلار دیلدن-دیله دئییلیب، چوخلو دییشیکلردن سونرا بو گون مکتوبلاشیب‌دیرلار. ناغیللار، حیکایه‌لر و… اینسانلارین دوشونجه‌لریندن، دویغولاریندان جوشان، آنلاملی و ذوقلو قاوراملی اثرلر بیزیم ادبیاتیمیزدیر.
بیز بیر رومانی اوخویوروق. اونون نئچه واختا دک تاثیری آلتیندا قالماغیمیز دانیلمازدیر. بلکه اوزون زاماندان سونرا او روماندان چوخ جزئی بیر شئیلر یاددا قالیر، آنجاق بونلار مجموع‌دا بیزیم دوشونجه‌میزی، من‌لیییمیزی، کیملیییمیزی گلیشدیرن، تاثیر باغیشلایان گرچکلردیر. منه بئله گلیر اینسان هنر و ادبیاتدان کناردا اولا بیلمز. هنر بیزیم یاشامیمیزا معنوی قیدا ساییلیر. بیزه اینسان کیمی اینسان اولماغا، یول آچیر. هنر بونون اوچون یارنیر. دورومو اولدوغوندان داها یاخشی، داها آنلاملی و ایشیقلی یوللارا یؤنه‌تمک اوچون.
۵- من بیله نی بو گونه کیمی سیزین بیر شعر توپلوسو کیتابیز ، بیرده بو یاخینلاردا سون قاپی آدلی قیسسا حیکایه لر کیتابیز ایشیق اوزو گوردو بو کیتابلار و سایری اثرلریزدن دانیشا بیلر سیز می ؟
شعر و حیکایه لریزده هانسی کونو لار داها قاباریق و اوسگون گورونور؟ باشقا سوزله بیر یازیچی اولاراق سیزه آن اونملی کونو اولان نه دیر ؟
-منیم آنا دیلیمیزله یاناشی، باشقا دغدغه‌لریمده وار و بونلار ایستر شعرلریمده، ایستر حیکایهلریمده و یازیلاریمدا عکس اولوبدور. قادینا قارشی تبعیض، لاپ دوغروسو هر چئشید تبعیض منیم دغدغه‌م ساییلیر. قادینلارا قارشی هر طورلو تبعیض دونیانین دؤرد بیر یانیندا بؤیوک سورونلارین بیری‌دیر، آنجاق بیزیم اوچون بو تبعیض مضاعف‌دیر.
شعرلریم ده چالیشمیشام اجتماعی تبعیض‌لره هابئله قادینلارین دورومو ایله ایلگیلی قونولارا اینجه‌لیکله توخونام. باشاردیغیم قدر هم شعرلریمده، هم ده حیکایهلریمده توپلومسال نابرابرلیییه قارشی گلمه‌ییم آشکاردیر. کیچیک یاشلاردان بری اجتماعی عدالتسیزلییک منی اینجیدیبدیر. دئمک او زامانلار دا نه‌دنینی آنلاماسایدیم، فیکریمی اؤزونه مشغول ائدردی. آنجاق بوگون ده گئنه توپلومون سورونلاری و بو سورونلارین نه‌دنلری فکریمی مشغول ائدیر. ایندی ده ایشچی اوشاق، کیچیک یاشدا ائولی‌لیک، قادینلارا قارشی شدت، اجتماعی نابرابرلیک و... منیم اوره‌ییمی آغرییا گتیریر.
منیم اوچون چوخ اؤنملی اولان باشاردیغیم قدر ایشلتدیییم مضمونلارین بیری ده صولح و بوتون دونیانین صلح ایچینده یاشاماغی‌دیر. بو دویغولاری قلمه آلیب، اورک آرزیم اولاراق منیم شعر و یازیلاریمین اصلی مضمونو ساییلیر.
چالیشمیشام باشاردیغیم قدر چئوره، چئوره باتیقلیغی، سو و سوسوزلوق، اورمو گؤلونون قوروماغی و … قونولاردا اوشاق شعرلریمرده و حیکایهلریمده توخونام.
۶- سیزجه شعر نه دئمک دیر ؟ هانسی یازی یا شعر اطلاق ائتمک اولار؟
– ریتمیک وزن‌ده آهنگلی اثرلر، نظمه چکیلمیش بدیعی اثرلر، بدیعی تفککورون نظمله یازیلان ایفاده فورماسی شعر دئمکدیر. معین مضمون، آنلاملی و اؤزل دوشونجه ایله نظمه چکیلن آهنگدار و بدیعی سؤزلر شعیر صنعتی‌دیر. بو قایدالار هم کلاسیک هم سربست شعرده ایشلک‌دیر. سؤزون بدیعی جهتدن ایفاده‌لی اولماسی اوچون چئشیدلی تصویرلر واسطه‌سی ایله آخیجیلیق و موسیقیایی اولماغی شعرین خصوصیتی‌دیر. شعردخ جمله‌لرین آیری-آیری بؤلوملری آراسیندا بللی قایدالار و اؤلچولر اولور، سربست شعرلرین ده بئله قایدا قانونلارینی نظره آلاراق چوخلو شاعرلریمیز بو صنعتده گلیشمکده‌دیرلر. تورکجه یازان چوخلو شاعرلریمیزین شعرلرینه باخدیقدا، یاخشی شاعرلرین سایی‌سی گوندن گونه چوخالماقدادیر. اجتماعی مضمونلاری اولان دگرلی و یوخاری سوییه‌ده شاعرلرین شعر توپلوسو ایشیق اوزو گؤرور و بو چوخ سئویندیریجی‌دیر.
۷- نجور اولدو کی شعردن نثره اوز گتیردیز ؟
هانسینی داها چوخ ترجیح وئریرسیز ؟
– منیم نثره اوز گتیردیییم، اوستادلارین و یازارلارین اؤنری‌لری و تشویقلری اولوبدور. نثر یازماغی کؤچورمکدن باسلادیم و گیتدیکجه نثره اولان ماراغیم چوخالدی. بعضا اینسان داها اوزون داها دئتایلی یازماق ایسته‌ییر. منیم شعر قدر، نثره ده همیشه ماراغیم اولوبدور. بونو دئمک دوغرو اولا بیلمز کی، شعر یازماغی سئومیرم یا نثر یازماق شعردن داها راحاتدیر. نثره ماراقلانماق، آرتیق شعر یازمایاجاغام آنلامینا گلمز. هر ایکیسی‌ده منیم اوچون چوخ اؤنملی‌دیر. دایم اوخوماقدایام. ایستر شعر اولسون ایستر رومان یا قیسا حیکایه. اوخوماقدان اؤیره‌نمک و داها یاخشی یازماغا چاتماق اولور. البته من هئچ زامان یاخشی شعر یا یاخشی نثر یازماغا ادعام اولماییب، آنجاق سئودیییم ایشدیر و آرتیق یاشامیمی سئودیییم ایشلرله داوام ائتمک ایسته‌ییرم. نقد اولماقدان هیچ زامان چکینمه‌میشم و تنقیدلر منی داها گلیشدیریب، داها گوجلو یازماغیما نه‌دن اولماغینا اینانیرام.
8- هانسی شاعیر و یازیچی لاردان آن چوخ تاثیر آلیب سیز ؟
– آذربایجان یازارلاری، تورکییه یازارلاری، روس، آمریکا، اسپانیا و… هامیسیندان نئچه-نئچه سئودیییم اثرلر واردیر.
ان سئودیییم و بیه‌ندیییم یازارلارین بیری خانیم کبیری و اثرلری‌دیر. اونونلا یاخیندان تانیشام و نه قدر چالیشدیغینی بیلیرم. اونون دایانمادان یازدیغی منه روح وئریر و هر زامان اؤرنک کیمی باخیرام. سایین ناصر منظوری‌دان اوخودوغوم ایکی رومان قاراچوخا و آواوا بگندیییم کیتابلاردان ساییلیر. رضا براهنی‌دن اوخودوغوم نئچه رومان دا منیم اوچون ارزشلی‌دیر. هابئله چوخلو یازارلاریمیز کی آدلارینی بیر-بیر چکمک اولماز.
یابانجی یازارلاردان داستایووسکی، ژان پل ساتر، دوبووارا، آلبر کامو و گابریل گارسیا مارکز، اورهان پاموق، الیف شافاق و …. چوخلو یازارین کتابلارینی سئوه-سئوه مطالعه ائده‌رم.
9- بو گونکو ادبیاتیمیزین دورومو سیزی قانع ائدیرمی ؟
چاغداش شاعیر و یازارلاردن هانسی نی بیه نیر سیز ؟ یاییلان اثرلردن نئجه ؟
– بو گونکو ادبیاتیمیزا باخاندا، یئنی اثرلر اولاغان اوستو گوجلو اولماسا دا، بیزه عایید اولدوغو اوچون اؤنملی و سئویندیریجی‌دیر. یازارلاریمیزین، شاعرلریمیزین گؤزل اثرلرینی گؤردویومده فخر ائلیرم. بونو دا دئمه‌لییم چوخ اعلا گنج یازارلاریمیز وار و هر گون یئنی بیر اثرلرله پارلاماقلارینا سئوینیرم.
شاعرلره گلینجه سئودیییم شاعرلردن بیر-بیر آدا آپارماق ایسته‌میرم. آنجاق خانیم نیگار خیاوی، سحر خانیم رئیس‌زاده، زمان پاشازاده، کیان خیاوی، علیرضا میانالی، حسن ریاضی و… چوخلو چاغداش شاعرلرین شعرلری‌نین درین معنالی و مضمونلو اولدوغو اوچون سئودییم صنعتکارلارین ایچینده ساییلیر.
بئله اولونجا آدلارینی سایمادیغیم شاعرلردن اوتاندیم چونکو چوخ-چوخ شاعرلریمیزین وار کی آدلارینی یازماق‌لا باشا گلمز. قادین شاعرلریمیز و هله چوخ گنج اولانلارین اراسیندا چوخلو سئودیییم شاعر واردیر. بو قدر دئییم کی دیلیمیزده یازان شاعرلر و یازارلار چوخ دگرلی‌دیرلر.
-ان سون اوخودوغوم کیتاب قیسا حیکایه‌لردی(۵۰ قیسا حیکایه) اونون کناریندا ایکینجی کز دلی کور رومانینی اوخودوم و قوجا و دریانین تورکجه‌سینی. بونلارین اوچونو بیرلیکده اوخویوردوم. نه‌دن سه بئله اوخوماغی سئویرم. بئله بیلیرم نئچه کیتابی بیرلیکده اوخویاندا، داها آرتیق تمرکز ائده بیلیرم یا موضوع‌لاری قاریشدیرماییم دئیه، داها چوخ دقتلی اولماغا چالیشیرام.
اوخوماق و یازماق منیم یاشامیمین بؤیوک بؤلومونو آلیبدیر. هر زامان واخت آز گتیریرم. فرصتیم وارکن حیاتیمی سئودیییم ایشلره آداماغا قرارلییام.
10- آن سون اوخودوغوز کیتاب هانسی ایدی ؟
-ان سون اوخودوغوم کیتاب قیسا حیکایه‌لردی(۵۰ قیسا حیکایه) اونون کناریندا ایکینجی کز دلی کور رومانینی اوخودوم و قوجا و دریانین تورکجه‌سینی. بونلارین اوچونو بیرلیکده اوخویوردوم. نه‌دن سه بئله اوخوماغی سئویرم. بئله بیلیرم نئچه کیتابی بیرلیکده اوخویاندا، داها آرتیق تمرکز ائده بیلیرم یا موضوع‌لاری قاریشدیرماییم دئیه، داها چوخ دقتلی اولماغا چالیشیرام.
اوخوماق و یازماق منیم یاشامیمین بؤیوک بؤلومونو آلیبدیر. هر زامان واخت آز گتیریرم. فرصتیم وارکن حیاتیمی سئودیییم ایشلره آداماغا قرارلییام.
