تبریز- ایرنا- خانه زیبا، قدیمی و ثبت شده ملی فتح الله‌یف تبریز به دلیل بی‌توجهی ها و بلاتکلیفی در خصوص مرمت و بازسازی، در معرض آسیب جدی سازه‌ای قرار گرفته است و اقدام فوری برای جلوگیری از این شرایط توسط نهادهای مسئول بسیار ضروری است.
به گزارش ایرنا، متاسفانه با وجود انجام مطالعات بازسازی و مرمتی این خانه قدیمی، به علت طولانی شدن فرایند مرمت و بهسازی سال ها قبل بخش هایی از ساختمان فرو ریخت و به زباله دانی محوطه ارک و بخشی از مغازه های خیابان امام خمینی در محدوده چهارراه شریعتی (شهناز) تبدیل شد، اما در ۲ سال گذشته میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی وارد موضوع شد و با برخی اقدامات مرمتی عملیات بازسازی را آغاز کرد که این عملیات به دلیل تملک نکردن تعدادی از مغازه ها راکد مانده است.
خانه قدیمی و تاریخی فتح الله‌یف در هسته مرکزی و در جوار اثر بی مانند تاریخی ارک علیشاه تبریز به دلیل نوع ساخت و نمای بیرونی یکی از آثار تاریخی بی نظیری است که نمادی از معماری روسی به شمار می رود.
طبق اسناد، قراین و تصاویر موجود در آرشیو اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی قدمت این ساختمان زیبا به حداقل ۱۵۰ سال قبل و دوره قاجار بر می گردد که در آبان ماه سال ۱۳۸۴ با شماره ۱۳۸۴۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این در حالی است که این بنای قدیمی به دلیل واقع شدن در هسته مرکزی شهر، همجواری با اثر تاریخی ارک علیشاه و نیز نزدیکی به سایر آثار و ابنیه های تاریخی کهن شهر تبریز، با اتمام عملیات مرمت و بهسازی می تواند به یکی از جاذبه های مهم گردشگری کشور و تبریز تبدیل شود، اما همچنان این اثر را با مخاطرات گوناگون مواجه کرده است.
این ساختمان که اعیانی آن در ابعاد ۲۰ متر در ۴۰ متر است، در سه طبقه شامل زیرزمین، همکف و طبقه اول ساخته شده و دارای اتاق های متعدد و زیبا با گچ بری های تزیینی، ستون ها و سرستون های منقش، نرده های چوبی و پله های ریز و درشت طبقات است که دیوارهای ضخیم و درب های چوبی از ویژگی های مهم و بارز آن است و نمای بیرونی آن تلفیقی از معماری روسی و ایرانی به شمار می رود.
اکنون چالش مهم و بزرگ رهایی خانه فتح الله یف از شرایط نامطلوب کنونی، تخصیص اعتبارات لازم و کافی برای تملک تعدادی از مغازه های اطراف این بنای تاریخی است که اگر مسئولان مربوطه در این زمینه تعلل کنند، بدون تردید سرنوشت بسیار بدی در انتظار این اثر تاریخی و فرهنگی کشور و تبریز خواهد بود.
معاون میراث فرهنگی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی درباره آخرین وضعیت خانه تاریخ فتح الله یف به ایرنا، گفت: عرصه و مالکیت این بنای تاریخی در اختیار اداره کل میراث فرهنگی نیست و باید مجموعه مرتبط نسبت به تملک مغازه های پشت محوطه و در جوار خیابان امام اقدام کند.
وحید نواداد با اشاره به اقدامات انجام شده در سال های گذشته برای تملک تعدادی از مغازه ها توسط متولی یاد شده، اظهار کرد: بخشی از این واحدها خریداری شده است، اما اکنون مغازه های دیگری در اختیار اشخاص حقیقی در همکف و زیرزمین است که بدون تملک نمی توان نسبت به بازسازی و مرمت این اثر تاریخی وارد عمل شد.
وی با تاکید بر احتمال بسیار زیاد آسیب سازه ای این خانه قدیمی، یادآور شد: در سال های گذشته و حین مرمت این اثر متوجه وجود آسیب سازه ای شدیم که برای جلوگیری از گسترش این خطر و استحکام بخشی به آن باید تمام مغازه های اطراف خریداری و نسبت به بازسازی و مرمت اصولی آن اقدام شود.
نواداد تاکید کرد: بدون تخلیه مغازه ها هر اقدام مرمتی برای بازسازی اثر بی نتیجه و منجر به بروز مشکلات دیگر می شود.
به گفته وی یکی از اقدمات مهم برای استحکام بخشی به بنای یاد شده مربوط به سقف ها است که این موضوع بدون تخلیه مغازه ها برای انجام عملیات زیربنایی بازسازی ممکن نیست.
وی با اشاره به اینکه عملیات اصلی بازسازی و مرمت خانه قدیمی فتح الله یف از حدود پنج سال قبل آغاز شده است و در این مدت به جز فصول غیرکاری، عملیات بدون وقفه ادامه داشت، بروز آسیب سازه ای را مانع از ادامه این عملیات عنوان کرد و از رکود عملیات بازسازی و مرمت در یک سال گذشته خبر داد.
نواداد ادامه داد: خانه فتح الله یف در ۵۰ تا ۱۰۰ سال اخیر همواره مورد بهره برداری قرار گرفته و این امر محل را با انواع تغییرات مثل حذف پایه های آجری و جایگزینی آن با تیرآهن مواجه کرده است که ادامه این روند به کل مجموعه به شدت آسیب رسانده است.
وی با اشاره به اینکه عملیات اصلی بازسازی و مرمت خانه قدیمی فتح الله یف از حدود پنج سال قبل آغاز شده است و در این مدت به جز فصول غیرکاری، عملیات بدون وقفه ادامه داشت، بروز آسیب سازه ای را مانع از ادامه این عملیات عنوان کرد و از رکود عملیات بازسازی و مرمت در یک سال گذشته خبر داد.
نواداد اظهار کرد: تا پیش از انقلاب اسلامی و اوایل دهه ۱۳۶۰ این ساختمان با کاربری های مختلف استفاده شده است و تحت بهره برداری افراد حقیقی و حقوقی بود و در برهه ای از زمان از این محل به عنوان ترمینال شرکت ایران پیمای وقت استفاده می شد که همین موضوع موجب وارد آمدن خسارت هایی به بنای ساختمان شد.
وی اعتبار هزینه شده برای مرمت خانه مزبور در پنج سال را بیش از ۱۰ میلیارد ریال اعلام و اضافه کرد: جهت اتمام مرمت، بازسازی، بهسازی و آماده سازی نهایی خانه قدیمی فتح الله یف حداقل به ۴۰ میلیارد ریال اعتبار نیاز است که پیشنهاد آن برای تخصیص بودجه مناسب به سازمان مدیریت و برنامه ریزی و استانداری آذربایجان شرقی و نیز وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ارایه شده است.
نواداد گفت: در سال های اخیر و با شروع عملیات مرمت، همکاری و تعاملات بسیار خوبی بین این مجموعه و میراث فرهنگی وجود داشته است و کارها با کمک چندجانبه ادامه داشت اما تملک مغازه ها باید در سریع ترین زمان صورت بگیرد.
وی یکی از مهمترین شاخص های خانه قدیمی فتح الله یف را مربوط به گچ بری های داخلی و نمای بیرونی آن دانست و آن را نمادی از فرهنگ ابنیه سازی فرنگی به خصوص روسیه تزاری توصیف کرد که در بخش هایی از ساختمان این نمایه به طور آشکار وجود دارد و در بخش هایی نیز به دلیل گذشت زمان و عدم رسیدگی و نگهداری مناسب از بین رفته است.
نواداد سخت و طاقت فرسا بودن مرمت آثاری که در گذر زمان دچار فرسودگی، خرابی و نشست شده اند، را یادآور شد و گفت: محوطه این ساختمان با انباشت انواع مصالح ساختمانی و زباله ارتفاع گرفته بود که بر این مبنا پیش از آغاز عملیات بازسازی در سال های قبل افزون بر ۱.۵ متر از طبقه اول خاکبرداری شد تا پلان اصلی حیاط طبق اسناد و تصاویر تاریخی احیا شود.
وی استحکام بخشی را مهمترین و اصلی ترین بخش از مرمت و بازسازی خانه فتح الله یف تبریز اعلام و اضافه کرد: از بین رفتن تعدادی از ستون ها، نشت آب به زیر زمین و دیواره ها و همچنین فروریختن ایوان اصلی بنا از جمله نواقص مهم این ساختمان است که باید پیش از مرمت، مستحکم شود.
