ایرنا- تغییر ساعت رسمی کشور در نیمه نخست سال اگرچه بر اساس بررسی‌های اثبات شده به افزایش صرفه‌جویی در انرژی می‌انجامد اما در دو دهه گذشته محل مناقشه موافقان و مخالفان بوده است تا با غفلت از آن، کشور به اندازه تولید نیروگاه اتمی بوشهر از برق محروم باشد.
به گزارش خبرنگار اقتصادی ایرنا، چند سالی است که بحث تغییر ساعت رسمی کشور با هدف استفاده بهینه از روشنایی روز و کاهش مصرف انرژی به محل مناقشه بین مخالفان و موافقان این طرح بدل شده و گاه اجرا و زمانی اجرای آن متوقف می شود.
سال های گذشته طرح تغییر ساعت رسمی کشور اجرا می شد و برخی متولیان صنعت برق کشور این تغییر را در صرفه جویی انرژی مثبت قلمداد می کردند.
گرچه هیچ آمار متقنی از تاثیر مثبت این کاهش ارائه نشده است اما برخی کارشناسان اجرا آن را معادل یک هزار مگاوات صرفه جویی در مصرف برق اعلام می کردند .
مجلس و دوبار قانون گذاری برای ساعت رسمی کشور
تغییر ساعت رسمی در ایران برای نخستین بار پیش از انقلاب اسلامی و در سال ۱۳۵۶ به منظور بهره‌برداری بهتر از روشنایی روز و صرفه‌جویی در مصرف انرژی اعمال شد.
طبق مصوبه‌ای که دولت وقت ارائه داد، ساعت رسمی کشور در تاریخ ۴ فروردین ۱۳۵۷ یک ساعت به جلو کشیده شد.این روند اما پس از انقلاب اسلامی، متوقف شد و اجرای آن تا سال‌ها به فراموشی سپرده شد.
اما روند مصرف انرژی که از سال ۱۳۷۰ افزایشی شد سبب شد دولت مرحوم اکبر هاشمی رفسنجانی مجدداً تغییر ساعت را به منظور صرفه‌جویی در مصرف انرژی و استفاده بهینه از روشنایی طبیعی روز در دستور کار قرار دهد.
در دولت نهم به یکباره اجرای تغییر ساعت رسمی کشور متوقف شد؛ رئیس دولت معتقد بود که این تغییر ساعت تاثیری در کاهش مصرف انرژی ندارد و تنها سبب می‌شود که زندگی عموم مردم مختل شود از این رو این کار در سال‌های ۸۵ و ۸۶ این کار واکنش و مخالف مجلس هفتم را به دنبال داشت که البته از منظر سیاسی با دولت مستقر همسو بود. این اختلاف دیدگاه به تهیه طرحی منجر شد که سرانجام در مرداد ۱۳۸۶ به تصویب رسید و از شهریور ماه مبنای عمل قرار گرفت تا بر اساس آن ساعت رسمی کشور هر سال در ساعت ۲۴ روز اول فروردین یک ساعت به جلو کشیده می‌شد و در ساعت ۲۴ روز سی‌ام شهریور به حالت قبلی می‌شد.
در مجلس هفتم که برای نخستین بار تغییر ساعت رسمی کشور تبدیل به قانون شد، موافقان بر اساس گزارش کارشناسی مرکز پژوهشهای مجلس معتقد بودند که وقتی ساعت رسمی کشور یک ساعت به جلو کشیده شود، یعنی از نورطبیعی استفاده بیشتر می شود. همه می دانند در تابستان روز طولانی است.
آن زمان مرکز پژوهشهای مجلس در گزارش خود اعلام کرده بود که با تغییر ساعت رسمی کشور ۳۰۰ میلیارد تومان در مصرف انرژی صرفه جویی می شود؛ زیرا فاصله‌ای بین طلوع آفتاب و شروع کار مردم وجود دارد سه ساعت طول می کشد، اگر تغییر ساعت انجام شود، این سه ساعت به دو ساعت تبدیل می شود و مردم از فرصت بهتری استفاده می کنند.
مخالفان نیز معتقد بودند که این تغییر ساعت در سال ۷۱ به دلیل کمبود برق از سوی دولت وقت اجرایی شده است و حالا (در سال ۸۶) که کشور کسری برق ندارد و حتی برق هم صادر می کند، دیگر زیانی متوجه کشور نمی شود.
با این حال گزارش مرکز پژوهشهای مجلس نشان می داد که تغییر ساعت با مصرف انرژی نسبت مستقیم دارد و تغییر ندادن ساعت رسمی در سال ۸۵ سبب شده تا یک درصد میانگین مصرف برق افزایش یابد و حتی برای اینکه خاموشی های گسترده در کشور رخ ندهد، پنج هزار مگاوات برق اضافه شده است. حتی آمار نشان می داد که ۴۳ میلیارددلار واردات انرژی و ۴۰ میلیارد صادرات انرژی در سال ۸۵ صورت گرفته و تراز تجاری برق منفی بوده.
سرانجام در پایان مرداد ۱۳۸۶ قانون تغییر ساعت رسمی کشور به تصویب مجلس وقت رسید و دولت ناگزیر به اجرای آن شد؛ قانونی که تا زمان نسخ آن در مجلس یازدهم ادامه داشت.
در مجلس یازدهم نیز با همان استدلال که تغییر ساعت رسمی تغییری در مصرف برق ندارد، طرحی برای توقف اجرای قانون تهیه و در اسفند ۱۴۰۱ تصویب شد که در نهایت در اردیبهشت ۱۴۰۲ به دولت ابلاغ شد و دولت سیزدهم آن را اجرایی کرد.
بر این اساس مجلس یکبار برای تغییر ساعت رسمی کشور و یکبار برای تثبیت آن قانون گذاری کرده و در هر دو مورد، کارشناسان بخش انرژی بر این نکته تاکید داشتند که استفاده بیشتر از نور خورشید در نیمه نخست سال به کاهش مصرف برق کمک می کند. این موضوع بویژه اکنون که ناترازی بخش انرژی عیان شده و سال گذشته شاهد خاموشی های مکرر در تابستان و نیمه دوم سال بودیم، ضرورت استفاده حداکثری از ظرفیت های موجود حیاتی تر شده است.
پیشینه تغییر ساعت در سایر کشورها چگونه است؟
تغییر ساعت رسمی یا همان ساعت تابستانی (Daylight Saving Time) در بسیاری از کشورها با هدف بهره‌برداری بهتر از روشنایی روز و کاهش مصرف انرژی اعمال می‌شود.
این اقدام به ویژه در کشورهای با عرض‌های جغرافیایی بالا که تفاوت قابل‌توجهی بین طول روز در فصول مختلف دارند، رواج دارد.
با تغییر ساعت در فصل بهار و تابستان، افراد می‌توانند از روشنایی طبیعی روز بیشتر استفاده کرده و نیاز به استفاده از نور مصنوعی کاهش می‌یابد که به صرفه‌جویی در مصرف انرژی منجر می‌شود.
تأثیر تغییر ساعت بر مصرف انرژی
اگرچه هدف اصلی از تغییر ساعت، صرفه‌جویی در مصرف انرژی اعلام شده است اما بررسی ها نتایج متفاوتی را نشان داده‌اند؛ برخی تحقیقات نشان می‌دهد که تغییر ساعت تأثیر قابل‌توجهی در کاهش مصرف انرژی ندارد. در عین حال برخی مطالعات نیز نشان داده‌اند که تغییر ساعت ممکن است تأثیرات منفی بر مصرف انرژی داشته باشد. به این معنا که در برخی مناطق، افزایش استفاده از سیستم‌های تهویه مطبوع در ساعات بعدازظهر ممکن است مصرف برق را افزایش دهد که این امر می‌تواند مزایای صرفه‌جویی مورد انتظار را خنثی کند.
برخی تحقیقات اما اثرتغییر ساعت بر مصرف انرژی را مثبت دانسته اند؛ در همین زمینه مصطفی رجبی مشهدی مدیرعامل شرکت تولید، انتقال و توزیع نیروی برق ایران (توانیر) معتقد است : تغییر ساعت رسمی کشور معادل نیروگاه اتمی هزار مگاواتی بوشهر صرفه‌جویی در مصرف برق به همراه دارد.
دولت چهاردهم خواهان تغییر ساعت رسمی است
بروز ناترازی انرژی بخصوص در حوزه برق و گاز که به دولت چهاردهم به ارث رسیده است، دولتمردان را بر آن داشت تا لایحه دو فوریتی واگذاری اختیار تعیین ساعت رسمی کشور به دولت را تهیه و به مجلس ارسال کنند؛ البته پیش از این و در زمستان گذشته فعالان بخش خصوصی در نامه ای به رئیس جمهور خواستار آن شده بودند که با توجه به ناترازی انرژی در کشور دوباره تغییر ساعت رسمی کشور به جریان بیفتد و قانون گذشته احیا شود.
در این رابطه فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت چهاردهم معتقد است: تغییر ساعت رسمی کشور موضوعی است که در سال‌های اخیر همواره محل بحث و نظر بوده است، اما آنچه اکنون دولت در یک لایحه به مجلس شورای اسلامی تقدیم کرده است، تفاوتی محتوایی با قوانین سابق دارد.
وی ادامه داد: در شرایط فعلی که ناترازی انرژی در ایران به مرحله بحرانی رسیده است، اهمیت تغییر ساعات رسمی کشور بیش از گذشته مشخص شده و این امر می‌تواند به عبور از این بحران کمک کند. در لایحه دولت، برخلاف رویه گذشته که تغییر ساعت رسمی کشور به صورت سالانه و الزام‌آور انجام می‌شد، در اختیار و انعطاف لازم برای تصمیم‌گیری متناسب با شرایط واقعی کشور، به دولت واگذار می‌شود. این تصمیم نه تنها گامی در راستای بهره‌وری انرژی است، بلکه جلوه‌ای از حکمرانی مقتدرانه و متناسب با واقعیت‌های متغیر است.
مصطفی رجبی مشهدی سخنگوی صنعت برق نیز در این زمینه می گوید: برآورد شده که حدود یک درصد و یا بیشتر از آن در اوج بار شبانه تاثیرگذار است و شرکت مدیریت شبکه برق ایران برآورد کرده که معادل نیروگاه هزار مگاواتی اتمی بوشهر از محل تغییر ساعت رسمی کشور صرفه جویی شود.
از مجلس نیز خبر می رسد که برخی نمایندگان با نظر دولت موافق هستند؛ رضا سپهوند عضو کمیسیون انرژی مجلس تدوین این لایحه را گامی مثبت از سوی دولت دانسته و گفته است: این تغییر ساعت مطابق با تغییر فصل در بسیاری از کشورها مرسوم است، دلیل اصلی آن این است که در ساعات روشنایی شدت استفاده از برق افزایش پیدا می‌کند، بنابراین متناسب با تغییر ساعت رسمی کشور لازم است که ساعت کاری ادارات خود را نیز تغییر دهیم که تاثیر مثبتی در بهینه سازی مصرف انرژی خواهد داشت، ما در حال نزدیک شدن به تابستان و فصل اوج ناترازی قرار خواهیم گرفت و این موضوع تاثیر بسیار زیادی روی مصرف برق دارد.
کاهش ساعت اداری در کاهش بار شبکه بسیار موثر است
وهاب مکاری زاده مشاور معاون فناوری و نوآوری پژوهشگاه نیرو نیز در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی ایرنا گفت: تغییر ساعت کاری در کاهش بار شبکه توزیع برق در زمان اوج مصرف بسیار موثر است.
وی با تاکید بر اینکه مدیریت مصرف برق همواره از اولویت بیشتری برخوردار است زیرا کم هزینه ترین اقدام به شمار می‌رود، ادامه داد: توسعه ظرفیت چه در انرژی های تجدیدناپذیر و چه انرژی های تجدیدپذیر این خود هزینه بر است ضمن اینکه این انرژی ها نیز محدودیت های خود را دارند.
وی افزود: برای نمونه در بحث توسعه انرژی های خورشیدی یک فاصله ۲۰ درصدی در شب وجود دارد و زمانی هم که هوا ابری است، امکان تولید وجود ندارد ضمن آنکه این نیروگاهها نیز نیاز به خط انتقال و توزیع دارند.
این کارشناس انرژی خاطر نشان کرد: وقتی بتوان با یک اقدام مدیریتی نیازها را برطرف کرد، این اقدام مدیریتی ارجحیت دارد بر اینکه بخواهیم نیروگاهها را توسعه دهیم و سرمایه گذاری جدید انجام دهیم.
مکاری زاده با تاکید بر اینکه بحث تغییر ساعت متناسب با تغییر فصل ها از زمان جنگ جهانی اول بوده و به دلیل نبود و کم بود انرژی به اجرا گذاشته شده و در طول زمان ها هم اجرا شده و هم متوقف شده است و فرایند تازه ای نیست، یادآور شد: در طول سال زمان طلوع و غروب خورشید متفاوت است در نیمه دوم سال زمان طلوع و غروب خورشید دیرتر و نیمه نخست سال زودتر است.
هدف این است که ساعت کاری کشور به گونه‌ای طراحی شود که بیشترین استفاده از روشنایی طبیعی را داشته باشیم
وی ادامه داد: هدف این است که ساعت کاری کشور به گونه‌ای طراحی شود که بیشترین استفاده از روشنایی طبیعی را داشته باشیم و هم یک ساعت کار را زودتر آغاز و یک ساعت زودتر تعطیل کنیم.
مشاور معاون فناوری و نوآوری پژوهشگاه نیرو افزود: این یک ساعت باعث می شود روشنایی غیر طبیعی کمر استفاده شده و تقاضای انرژی الکتریکی یک ساعت کاهش داده شود.
مکاری زاده خاطرنشان کرد:علاوه برآن مزایای دیگری هم برای کشور دارد به خصوص در استفاده کمتر از وسایل سرمایشی که عمده ترین مصرف کننده انرژی است زیرا صبح زود خنک تر است و نیز یک ساعت زودتر تعطیلی ادارات باعث کاهش محسوس استفاده از انرژی می شود.
وی گفت: در کل تغییر ساعت اداری اثر مثبتی دارد این کاهش ساعت روی اوج بار شبکه هم اثر مثبت داشته و آن را کاهش می دهد.
