نصر: در سال ۱۴۰۱ سهم کل تجارت دو کشور ایران و ازبکستان ۳۶۲ میلیون دلار بوده است؛ اما دو طرف در خصوص افزایش ارزش تجارت دو جانبه به یک میلیارد دلار در سال ۱۴۰۴ به توافق رسیدند.
بر اساس این گزارش ایران در سال ۱۳۷۰ جمهوری ازبکستان را به رسمیت شناخت، اما روابط اقتصادی دو کشور تنها از سال ۲۰۱۶ که سیاست اصلاحات و نوسازی اقتصادی در ازبکستان در پیش گرفته شد، اهمیت یافت.
از مجموع ۵۳.۱۶ میلیارد دلار صادرات ایران در سال ۱۴۰۱، سهم ازبکستان ۲۸۹.۷ میلیون دلار، معادل ۰.۵۴ درصد بوده و از این نظر در جایگاه شانزدهم در میان شرکای تجاری ایران قرار گرفته است. در حوزه واردات نیز این کشور از مجموع ۵۹.۶۵ میلیارد دلار واردات ایران با اختصاص ۱۲ درصد، معادل ۷۲.۳ میلیون دلار به خود، در جایگاه چهل و یکم قرار گرفته است.
در بازه ۱۴۰۱ – ۱۳۹۵ تجارت ایران و ازبکستان با فراز و نشیب همراه بوده و از ۱۶۱ میلیون دلار در سال ۱۳۹۶ به بیش از ۱۹۱ میلیون دلار در سال ۱۳۹۷ و سپس با ۱۰۰ درصد افزایش به ۳۸۲ میلیون دلار در سال ۱۳۹۸ رسیده است. اما در سال ۱۳۹۹ ارزش دلاری تجارت ایران و ازبکستان با افت شدید به ۲۵۵ میلیون دلار رسیده و مجدداً در سال ۱۴۰۰ با ۱۰۰ درصد افزایش به بیش از ۵۱۶ میلیون دلار و در سال ۱۴۰۱، مجدداً با کاهش شدید به ۳۶۲ میلیون دلار رسیده است.
گفتنی است در سال ۱۴۰۱ انواع نخ، پنبه حلاجی نشده و کلرور پتاسیم سه کالای اول وارداتی ایران از ازبکستان و انواع پلی اتیلن و محصولات آن، آهن و فولاد و چدن و محصولات آن‌ها و همچنین انواع پلی استیرن سه کالای اول صادراتی به ازبکستان بوده است.
چشم‌انداز تجارت یک میلیارد دلاری ایران و ازبکستان
نکته مهم دیگر در روابط دو کشور این است که ایران و ازبکستان، علاوه بر اتاق مشترک، دارای کمیسیون مشترک اقتصادی هستند که در ایران وزارت صمت و در ازبکستان وزارت سرمایه گذاری صنعت و تجارت مسؤولیت آن را بر عهده دارند.
پانزدهمین اجلاس این کمیسیون در خرداد ماه ۱۴۰۱ برگزار شد و طی آن دو طرف در خصوص افزایش ارزش تجارت دو جانبه به یک میلیارد دلار در سال ۱۴۰۴ به توافق رسیدند. همچنین ایران و ازبکستان، در کنار کشورهای عمان و ترکمنستان، عضو موافقت نامه عشق آباد در خصوص تأسیس دالان حمل و نقل و گذر بین‌المللی هستند.
توان ایران در تولید محصولاتی از جمله دارو، مواد غذایی، مصالح ساختمانی، کشاورزی و صدور خدمات فنی و مهندسی و تأسیس مرکز تجاری ایران در ازبکستان از جمله مهمترین نقاط قوت روابط تجاری ایران و ازبکستان است و در مقابل عدم استقرار رایزن بازرگانی در ازبکستان و نبود بانک مستقل ایرانی در ازبکستان اساسی‌ترین نقاط ضعف این رابطه است.
همچنین علاقه مندی و اراده سیاسی دو کشور برای افزایش سطح مبادلات تجاری، مهمترین فرصت برای ارتقا تجارت میان دو کشور محسوب می‌شود و در مقابل شناخت ناکافی بازرگانان ازبک از بازار ایران و حضور رقبای قدرتمند در بازار ازبکستان اصلی ترین تهدیدات پیش روی روابط تجاری ایران و ازبکستان هستند.
در کنار نقاط ضعف و قوت و فرصت‌ها و تهدیدات، مشکلات حمل و نقل ریلی، فقدان اتصال سرزمینی و نیاز به عبور از طریق ترکمنستان، کمبود پرواز بین دو کشور و تعرفه‌های گمرکی مهمترین موانع توسعه روابط تجاری دو کشور قلمداد می‌شود.
راهکارهایی برای گسترش روابط تجاری دو کشور
اتاق بازرگانی ایران در بخش دیگری از این گزارش راهکارهای پیشنهادی برای توسعه روابط تجاری و اقتصادی ایران و ازبکستان را ارائه کرده که از جمله آن‌ها می‌توان به توسعه حمل‌ونقل ریلی بین دو کشور برای کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل و افزایش حجم تجارت بین دو کشور، افزایش تعداد پروازهای مستقیم، تشویق ازبکستان به اقدام متقابل در خصوص حذف روادید برای اتباع ایران با هدف تقویت ارتباطات اقتصادی، اجتماعی و گردشگری میان دو کشور، سرمایه‌گذاری مشترک شرکت‌های دو کشور در حوزه صنایع دارویی، افزایش اعزام و پذیرش هیأت تجاری میان دو کشور برای آشنایی بیشتر با فرصت‌های همکاری و سرمایه‌گذاری، تشویق همکاری‌ها در حوزه‌های نفت و گاز، پتروشیمی و معدن، تلاش برای توسعه حمل‌ونقل ریلی میان دو کشور و سرمایه‌گذاری مشترک برای ساخت ماشین‌آلات و تجهیزات کشاورزی با توجه به توانمندی‌های شرکت‌های ایرانی و نقش کشاورزی در اقتصاد ازبکستان اشاره کرد.
