درحالی که مقدمات شروع یک سال تحصیلی جدید می‌تواند فرصتی انگیزشی برای بچه ها باشد اما اقدام غیرقانونی مدارس دولتی در دریافت هزینه ثبت‌نام، هرساله تنش‌ها و اضطراب‌های بسیاری را برای خانواده‌ها به همراه دارد.گروه زندگی- هر سال با فرارسیدن فصل ثبت‌نام مدارس، از سوی وزارت آموزش و پرورش، ممنوعیت مربوط به دریافت هزینه ثبت‌نام مدارس دولتی بواسطه رسانه‌ها اعلام می‌شود تا در اصل فصل الختامی باشد بر تمام ابهامات و تعیین تکلیف والدین برای مواجهه با شرایط ثبت‌نام در مدارس دولتی؛ چه بسا که امسال نیز طبق روال همیشه یکبار دیگر مسئولان آموزش و پرورش با قاطعیت از ممنوعیت و غیرقانونی بودن دریافت هزینه ثبت‌نام در این مدارس خبر داده اند. اظهاراتی که البته بیشتر از آنکه به کمک والدین بیاید، مثل همیشه آن‌ها را دچار سردرگمی کرده و حتی گاها منجر به تنش‌هایی میان والدین و مدارس دولتی شده‌است! لازم به توضیح است که این گزارش براساس تحقیقات میدانی و گفت‌و‌گو با والدینی تهیه شده که به مساله قدیمی و لاینحل ثبت‌نام در مدارس دولتی معترضند و اعتقاد دارند که نظارت دقیقی بر عملکرد این مدارس در فصل ثبت نام وجود ندارد و همین نیز دغدغه‌ها و دل نگرانی‌های بسیاری را برای خانواده‌ها رقم می‌زند.
اول «هزینه مشارکت»، بعد ثبت‌نام!
موضوع از این قرار است که وقتی خانواده‌ها برای ثبت‌نام فرزندانشان به مدارس دولتی مراجعه می‌کنند، با یکی از مهم‌ترین شرایط ثبت نام یعنی پرداخت«هزینه مشارکت» یا همان کمک به مدرسه مواجه می‌شوند و تا وقتی این هزینه را بطور کامل پرداخت و یا در خوشبینانه‌ترین حالت، قسط‌بندی نکنند، اصلا فرم ثبت نام در اختیارشان قرار نمی‌گیرد. هزینه‌ای که گرچه قانونا اجباری برای پرداخت آن وجود ندارد اما با این حال، عدم پرداخت این مبلغ به معنای‌عدم ثبت‌نام دانش‌آموز در مدرسه‌ای است که حق مسلم اوست. حالا در چنین شرایطی، بعضی والدین که توان پرداخت این هزینه را ندارند و یا به قوانین واقفند، زیر بار پرداخت این هزینه به ظاهر اختیاری اما اجباری نمی‌روند که همین نیز منجر به ایجاد چالش‌ها و تنش‌هایی میان آن‌ها و مدیران مدارس می‌شود. اتفاقی که قطعاً تبعات خاص خودش را دارد و در فضایی فرهنگی، تصویری ناشایست را در مقابل دیدگان دانش آموزانی رقم می‌زند که قرار است یک سال تمام در آن مدرسه درس بخوانند و مهمتر از آن، آیند‌ه‌سازان این کشور باشند.معمولا هزینه ثبت نام یا همان به اصطلاح«هزینه مشارکت» از یک میلیون تومان به بالاست که البته دریافت یکجا یا اقساطی این هزینه غیرقانونی، به کرم مدیر مدرسه بستگی دارد! اما به هر حال این مبلغ برای خانواده‌هایی که شرایط مالی مساعدی ندارند، چالش برانگیز است و متاسفانه در چنین شرایطی، گاهی کار به جاهای باریک می‌کشد؛ گاهی ثبت نام با خواهش و تمنا و نهایتا مساعدت مدیر مدرسه انجام می‌شود و گاهی هم با پادرمیانی آموزش و پرورش که قطعا هیچ کدام از این ها، شایسته یک فضای فرهنگی و درشأن هیچ خانواده‌ای نیست.
۲۰ میلیون تومان بدهید تا ثبت‌نام کنیم!
موضوع دریافت هزینه ثبت‌نام یا همان هزینه مشارکت، به همین جا ختم نمی‌شود و متاسفانه برخی از مدیران پا را فراتر گذاشته و با بهانه‌هایی چون تکمیل ظرفیت کلاس‌ها یا نبودن در موقعیت جغرافیایی، مبالغی چند میلیونی در ازای ثبت‌نام دانش‌آموزان درخواست می‌کنند که برخی والدین از سر اجبار و با علم به هزینه‌های چند ده میلیونی مدارس غیردولتی، به تب راضی شده و زیر بار این رفتار غیراخلاقی و غیرقانونی می‌روند. خانم محمدی که یک ماهی درگیر ثبت‌نام دخترانش در مدارس دولتی است، با بیان تجربه خود می‌گوید: «یکی از دخترهایم را برای کلاس اول ثبت‌نام کرده و دختر دیگرم را باید در کلاس چهارم ثبت‌نام می‌کردم اما مدیر مدرسه با این بهانه که ظرفیت کلاس چهارم پر است، از ثبت نام دختر بزرگم خودداری کرد. هرچه قدر رفتیم و آمدیم، فایده‌ای نداشت، تا اینکه مدیر مدرسه گفت: اگر بتوانید یک تخته هوشمند برای مدرسه بخرید، دختر بزرگتان را هم ثبت‌نام می‌کنم! اما من با ۳ فرزند چطور می‌توانم نزدیک به ۲۰ میلیون تومان برای خرید تخته هوشمند هزینه کنم؟ متاسفانه با این شرایط هنوز هم ثبت‌نام دختر دومم روی هواست و نمی‌دانم چه باید بکنم.» در همین راستا خانم احمدی نیز تجربه مشابهی دارد. او که از ساکنان غرب تهران است، توضیح می‌دهد: «برای ثبت‌نام پسر کلاس اولی خود به هر مدرسه‌ای سر می‌زدیم، یا می‌گفتند جا نداریم و یا در موقعیت جغرافیایی ما نیستید اما در نهایت مدیر یکی از مدارس، پیشنهاد داد که به عنوان خیر مدرسه، ۲۰ میلیون تومان پرداخت کنیم تا پسرمان را ثبت‌نام کند. چاره‌ای جز قبول این پیشنهاد نداشتیم، چون شهریه مدارس غیرانتفاعی اطرافمان از ۸۰ میلیون تومان شروع می‌شود که پرداختش از عهده ما خارج است!»
مدارس دولتی با چه جرأتی قانون‌شکنی می‌کنند؟
اما جایی مساله مبهم‌تر می‌شود که مسئولان آموزش‌و‌پرورش به رغم اعلام ممنوعیت دریافت هرگونه هزینه‌ای در هنگام ثبت‌نام، از بلامانع بودن دریافت کمک به مدرسه در طول سال به شکل اختیاری خبر می‌دهند که گرچه این اتفاق، ظاهرا دربردارنده خبری خوب است اما به نظر می‌رسد که همین اظهارات، مهر تاییدی شده بر عملکرد فعلی مدیران مبنی بر دریافت هزینه مشارکت در ابتدای سال؛ بنابراین جا دارد که اگر آموزش و پرورش در عمل نیز پایبند به اظهارات خود مبنی برعدم دریافت هزینه اجباری توسط مدارس چه در هنگام ثبت‌نام و چه درطول سال است و تحصیل در مدارس دولتی را صددرصد رایگان می‌دانند، با بخشنامه‌هایی جدی و محکم، یکبار برای همیشه تکلیف را برای همه روشن کند و همچنین با نظارتی دقیق بر عملکرد مدیران، به یک مشکل قدیمی پایان دهند. همه ما می‌دانیم که همواره بخشنامه‌های آموزش‌و‌پرورش به مدارس، حکم قطعی را ایفا می‌کنند و مدیران نیز خود را موظف به اجرای هرگونه بخشنامه‌ای می‌دانند، اما حالا که شاهد کارشکنی تقریبا همه مدارس دولتی در بحث دریافت اجباری هزینه ثبت نام (هزینه مشارکت) هستیم، این ابهام پیش می‌آید که آیا اصلا چنین بخشنامه‌هایی مبنی بر ممنوعیت دریافت هزینه ثبت نام به طور رسمی و مکتوب از سوی آموزش و پرورش وجود دارد یا معیار همان اظهاراتی که هرازچندگاهی در رسانه‌ها مطرح می‌شود؟ سوال بعد این است که اگر بخشنامه‌ای وجود دارد، مدیران چطور به خود جرات تخلف در دستورات را می‌دهند و چرا با برخوردی جدی از سوی مسئولان آموزش و پرورش مواجه نمی‌شوند؟ آیا این تناقض‌ها به معنای «با دست پس زدن و با پا پیش کشیدن» هزینه ثبت‌نام از سوی آموزش و پرورش نیست؟
دودی که به چشم خانواده‌ها می‌رود
شکی نیست که این اقدام غیرقانونی اما فراگیر مدارس دولتی، بسیار موردنقد است و همه خانواده‌ها سال هاست با این مشکل قدیمی که به روالی عادی در مدارس دولتی تبدیل شده و البته با یک یک دستورالعمل قاطع قابل حل است، دست و پنجه نرم می‌کنند؛ اما از طرفی هم نباید از یک مساله جدی یعنی محدودیت بودجه مدارس دولتی غافل شویم. چه بساکه مدیران اکثر مدارس دولتی ازعدم دریافت بودجه مورد نیاز خبر داده و معتقدند که اگر از خانواده ها، هزینه مشارکت و کمک به مدرسه دریافت نکنند، عملا در تامین هزینه‌های مدرسه با مشکل مواجه می‌شوند اما با تمام این احوال، قرار نیست تاوان کمبود بودجه را مردمی بدهند که طبق قانون، فرزندانشان دارای حق تحصیل رایگان در مدارس دولتی هستند. رسیدگی فوری و جدی به دریافت هزینه ثبت‌نام(هزینه مشارکت) که البته درپی آن، تخلفات مالی بزرگتری هم اتفاق می‌افتد، مطالبه تمام خانواده‌هایی است که فرزندانشان در مدارس دولتی تحصیل می‌کنند و هرسال در فصل ثبت نام باید در نهایت ناامیدی نسبت به رسیدگی به این مشکل قدیمی، یک چالش تکراری را پشت سرگذارند.
