سلام لار و سایقی لار ؛
اوستاد فرهمندي (اویاق) اؤنجه بیزه وقت آییریب بیزیمله دانیشیق آپاردیغینیز اوچون سیزدن درین تشکورلریمیزی بیلدیریب؛ سیزه جان‌ساغلیقی و اوغورلار آرزولاییریق؛
۱ – احد فرهمندی کیمدیر سورقوسون نئجه جواب لاردینیز؟
گؤزلليكلر يارادان تانري‌نين آدي ايله، سلام دئييرم خوش‌خبرين بوتون بيلگين و دگرلي اوخوجولارينين خدمتينه! من 1339-جو ايل تبريز شهرينده ايشيق دونيايا گؤز آچميشام، ابتدايي، دبيرستان و دانشگاه تحصيلاتيمي ادبيات اختصاصيندا فوق ليسانس مقطعينه قدر بورادا اوخوموشام، هله ده تحصيله دوام وئرمكده‌يم.
۲ – نئجه اولدوکی، یازیب یاراتماق دونیاسینا ماراقلی اولدونوز؟
ابتدائي درس اوخودوغوم ايللرين سونوندا، انشاء كلاسيندا منيم يازيم هاميدا چوخ اولاردي، انشا معليميم مني تشويق ائدردي دئييردي: انشالاريندا حاشيه يازيلاردان قيراقدا قيسا و درين مفهوملو جمله‌لر ياز.» او اوزدن چاليشارديم اوزون يا قيسا اولسا دا هميشه يازام و يازديقلاريمي دؤنه- دؤنه اوخويوب گوجسوز جمله‌لري قيراغا قويام. دبيرستانين ايكينجي ايلينده آدي ياديمدان چيخديغي رياضي معلميميز، درسيني وئريب قورتاراندان سونرا، صمدبهرنگي‌دن و اونون كتابلاريندان سؤز آچاردي. اما سؤزلري چوخ قيسا اولاردي. اونون سؤزلري مني بهرنگي آرتيق تانيماغا ساري چكدي. اليمه چاتان بوتون حكايه‌لريني اوخودوم. من اؤزومو ادبياتدا صمده مديون بيليرم، ائله اونا گؤره كئچميش ايللرده صمدين بوتون ناغيل‌لاريني «بهرنگ ناغيل‌لاري» آدي ايله تبريزده «قالان يورد» نشرينده چاپ ائتديم. گئت- گئده آيري يازارلار او جمله‌دن دكتر براهني، دكتر ساعدي و باشقالارينين كتابلاري ايله تانيش اولدوم، او ايللرده اوخودوغوم و يازديقلاريم فارسجا اولوردو.
۳- سیز ده آنا دیليمیز اولان تورکجه‌یه ماراق نجور یاراندی؟
هله اسلامي انقلاب كئچميش رژيمه غلبه چالماميشدان، 56، 57لرده، اينديكي سه‌راه طالقاني آدلانان يئرده تبريزين ملي كتابخاناسي يئرلشيردي، كتابخانانين قيراغيندان فردوسي خيابانين قاباغينا قدر پياده‌رودا دووار قيراغيندا يئرده چوخلو كتاب دوشه‌ييب ساتارديلار. من بورادان ايلك توركجه آلديغيم كتاب «ميرزه علي معجزون» كتابي اولدو. ايكينجي آلديغيم كتاب استادشهريارين «حيدربابايه سلام» كتابي ايدي. حيدربابايه سلام كتابي‌نين اوخونوشو ساده‌ايدي بير آز بوندان بير آز دا معجزون كتابيندان اوخوردوم. بئله اولدو اؤز آنا ديليمده اوخوماغي باشلاديم.
۴- بیلدیغیمیز کیمی سیزین چالیشیق ساحه‌نیز چوخ گئنیشدی، (شعر- نثر- ژورنالیست – آپاریجیليق- فولكلور و …) عمومیتله هانسی ساحه‌نی اؤزوز چوخ بیَنیرسیز؟
ادبيات ساحه‌سي‌نين بوتون قوللاري گؤزل‌دير. ادبيات بير قونودو باشلانيشدان قورتولوشا قدر دوشونجه و گؤزلليكدير. مكتوب ادبيات ايله ياناشي شفاهي ادبيات دا وار بو دا بوتون ملت‌لره عايد اولان بير ساحه‌دير، آنجاق شفاهي ادبياتين آذربايجاندا اولدوقجا گوجلودور و چئشيدلي قوللاري وار. سوالينيزا دقيق جواب اولسون دئيه منيم اوچون ادبيات ساحه‌سينده نثر و فولكلور داها آغيرليق ائدر. يئري گلميشكن دا سينيق- سالخاق آپاريجيليق اليمدن گلير.
۵- شعر، نثر یا سایر یاراتدیغیز اثرلردن آد آپاریب، بلکه ده بیر آز ایضاحلی دانیشا بیلرسیز؟
ايگيرمي ياشيمدان آذربايجان ادبياتينا ماراقلانيب، شعر، داستان و فولكلور ساحه‌سينده چاليشماغا باشلاميشام. ائل‌بيليمي رسمي شكيلده ايشه باشلاياندان بو مؤسسه‌نين رسمي عضولريندن اولموشام. آمارلارا گؤره ائل‌بيليمي درگيسينده مندن آرتيق يازيسي اولان اولماييب. بو مؤسسه‌ده بو گونه كيمي 137 شماره درگي چاپ اولوب، اونلارين ياريسيندان چوخونون باش يازاري من اولموشام، بير ده بو درگي‌نين بوتون گرافيكي و صفحه‌آرايي ايشلريني من عهده‌لنميشم.
آذربايجان موضوعلاريندا ايشله‌ين ژورنال و گونده‌ليكلرده او جمله‌دن: وارليق، آذري، ارك، مهد آزادي، آيدين گله‌جك، اميد زنجان، غروب، آغري، شفق‌آذربايجان، خوش خبر، و … ده مقاله‌لريم چاپ اولوب.
كتابلاريمدان:
داهي‌لرين سؤزلري، اوياقليق پاييم، اطلس‌بازي‌هاي آذربايجان غربي، آذربايجاندا سو دييرمانلاري، قادين دانيشير (صنتعكار و شاعر قادينلارلا دانيشيق)، كيم كيمدير (استاد موغانين ياراديجيليغينا داير)، «اؤن سؤز» و «تطبيق و بررسي روايت‌هاي مختلف كوراوغلو، اصلي وكرم و غريب صنم» انتشار حاليندادير. آدليم «حاج‌جواد آقا برق‌لامع‌ين حياتي و خاطره‌لر»ي كتابي ياخين گله‌جكده چاپ اولاجاق.
ترجمه‌لريمدن:
1.علي‌اشرف درويشانين «آبشوران» اثري «آشورا» آديندا. بو كتاب باكي‌دا مجري نشرياتيندا چاپ اولوب.
- عباس معروفي‌نين سمفوني مردگان كتابي، «اؤلولر سمفونياسي» آدي ايله ايران و باكي دا چاپ اولوب.
- عبدالرحمن ديه‌جي‌نين «گول جمال» كتابي، همين آدي ايله تبريزده چاپ اولوب.
- منيره حسيني، «زمزمه‌هاي زمردين» (شعر توپلوسو) «زوموررودلو پيچيلتيلار» آدي ايله تبريزده چاپ اولوب.
- سپيده فيضي‌زاده‌نين «قلم دل» (شعر توپلوسو) «اورك قلمي» آدي ايله قم چاپ اولوب.
- سپيده فيضي‌زاده‌نين «صاعقه» (شعر توپلوسو) «ايلديريم» آدي ايله تبريزده چاپ اولوب.
- بهرنگ ناغيل‌لاري تبريزده قالان‌يورد يايين ائوينده نشر اولوب.
علمي كنفرانسلاردا اشتراكيم:
- باكي‌دا 44گونلوك ساواش غلبه چالاندان سونرا «ارزيل كندينده بايرام» علمي مقاله آدي ايله 2021«شوشا بايرامي» كنفرانسينا قاتيلميشام.
- باكي‌دا 2023ده كئچيريلن «جنوبي آذربايجان ارثي» كنفرانسينا «آذربايجاندان سو دييرماني» آدلي علمي مقاله ايله قاتيلميشام.
- «كهن الگوي مادر در داستان اصلي و كرم» علمي مقالهم تهراندا چاپ اولوب
- «كهن‌الگوي‌ها مختلف در داستان غريب و صنم» علمي مقالهم تهراندا چاپ اولوب.
- «تطبيق كوراوغلو همت عليزاده با كوراوغلو نسخه پاريس» علمي مقالهم تهراندا چاپ
اولوب
كؤچورمه‌لريم:
بو تاي آذربايجاندا نثر قونوسونا يارديم ائتمك اولسون ايلك كؤچورمه اثرلري من انجام وئرميشم. اونلاردان:
«دلي كور/ اسماعيل شيخلي»، «قاچاق نبي/ اهلمان آخوند اوف»، «علي و نينو/ قربان سعيد»، «قاراداغ ماحال‌لاري/ انور چنگير اوغلو»، «ياد ديلده/ پرويز جبرائيل»، «گناهكارين اؤلومو/ زومرود ياغمور»، «ياغيش قادين/ زومرود ياغمور» و …
كلاسلاريم
- آذربايجان توركجه ديل كلاسلاري
- داستان نويسي كارگاهلاري
- رمان نويسي كارگاهلاري
۶-سیز یازیچیلیقلا برابر گوجلو آپاریجی‌سیز و گوزل مصاحیب‌لریز وار بو حاقدا بیر آز دانیشآ بیلرسیز می ؟
بير نئچه ايل اؤنجه، بير پروژه باشلاميشديم او دا بئله ايدي كي آذربايجانين، يازيچي، شاعر و صنعتكار قادينلاري ايله مصاحبه ائديب و بو مصاحبه‌لري خوي دا چاپ اولان «شفق آذربايجان» نشريه‌سينده آرديجيل چاپ اولور. قصديم وار بو مصاحبه‌لري بير يئره توپلاييب كتاب بيچيمينده چاپ ائدم.
۷- بولاردان علاوه ادبیات ساحه‌سینده چالیشان کتاب یایماق ایشينده سوی داشلارا تاثیرلی یاردیملاریز اولدوغون بیلیریک اوجوردو می؟
من اليمدن گلديگي قدر، يئني يئتمه‌لر و گنج شاعرلرله يازارلارين اثرلرينين رداكته اولماسيندا، چاپ اولوب ياييلماسيندا، تشويق اولوب يوللارينا داوم وئرسينلر دئيه يارديملاريم اولوب و اولماقدادير. بو گونه قدر 50 جلددن آرتيق توركجه كتابي ويراستارليق ائديب اونلارا اؤن سؤز يازميشام.
۸ –بو مقامدا صحبتی بیر آز اختصاصلاندیراق
بیر اوستاد اولاراق دئیه بیلرسیز ادبیات نه‌دیر و نیيه لازیمدیر؟
ادبيات هر هانسی بیر خالقین، دورون و یا بوتون بشریتین یاراتدیغی علمی، بدیعی، فلسفی و … اثرلرین توپلوسودور. ادبیات دئدیکده، یالنیز بدیعی اثرلر دئییل، اونلاردان اؤته گئنیش معنادا، بوتون یازیلی اثرلر نظرده توتولور.
باشقا سؤزله دئسم ادبیات: انسانین، كوتله‌نين حس‌لرینی، درك‌لريني، دوشونجه‌لرینی، آرزو و ایستکلرینی جاناسينر شکیلده گؤسترن سؤز صنعتی‌دیر.
ادبیات ایکی یوللا یارانیب، انکشاف ائدیر: شفاهی و یازیلی. یازیلی ادبیات ایله شفاهی ادبیات آراسینداکی فرقلر بئله‌دير:
الف) شفاهی ادبیات شفاهی شکیلده، یازیلی ادبیات ایسه یازیلی شکیلده یارانیب، یاییلیر.
ب) شفاهی ادبیات یازیلی ادبیاتا گؤره داها قدیم‌دیر.
پ) شفاهی ادبیاتین مؤلفی بللي اولمور، عموم‌خالق یارادیجیلیغی‌نین محصولودور. یازیلی ادبیات ایسه مؤلفلی ادبیات‌دیر.
د) شفاهی ادبیاتین بعضی نمونه‌لری چوخ واریانتلیدیر، یازیلی ادبیات ایسه تک واریانتلیدیر.
ز) شفاهی ادبیات یاراندیغی دورون دیل- اوسلوب خصوصیتلرینی قورویوب ساخلامیر. یازیلی ادبیات ایسه ساخلاییر.
هم یازیلی هم ده شفاهی ادبیات اوچ ادبی نوعه بؤلونور:
لیریک، ائپیک و دراماتیک
بو بؤلگونو ایلک دفعه وئر‌ن، نظری جهتدن اساسلاندیراراق تصنیف ائدن آنتیک دورون ان بؤیوک فیلسوفو و نظریه‌چی‌سی آریستوتئل (۳۸۴–۳۲۲) اولموشدور.
لیریک
اساساً نظمله وئریلیر. بورادا دویغولارین، پسیخولوژی ایفاده‌سی و تر‌ننم آنلاییشی اساس یئر توتور. بو نوع خالق نغمه‌لری، بایاتیلار، نغمه‌لر، عاشیق شعرلری، غزللر، قصیده‌لر، مخمس‌لر و… ژانرلار داخیل‌دیر. لیریک نؤعه عایید همین ژانرلارین اساس موضوعسو لیریک قهرمان‌دیر. لیریک اثرلرینی فرقلندیر‌ن خصوصیتلردن بیری ده دانيشيغين و ایفاده‌نین لحن دئييشيكليگي‌دير. لیریکادا مؤلفین –شاعر صنعتکارین حیاتا مناسبتی دويغوسال شکیلده وئریلیر.
ائپیک
ائپیک سؤزو «ائپوس» سؤزوندن گؤتورولوب، «سؤز، حکایه، ماهنی» دئمک‌دیر. ائپوس سؤزو ادبیاتیمیزدا “داستان” سؤزونو ده اؤزونده گؤستره بیلیر. مثال اوچون: («کوراوغلو” ائپوسو).
ائپیک نوع، داستان، روايت ائتمك، ناغیل ائتمک یولو ایله یازیلیر. ائپیک نوعون ژانرلاری یازیچییا حیات حادثه‌لرینی اوخوجویا هر طرفلی چاتدیرماغا امکان یارادیر. ائپیک نوع اساساً نثر شکلین‌ده اولور. بو نوعده حیات حادثه‌لری اطرافلی تصویر ائدیلیر. سوژئت خطی گئنیش و چوخ شاخه‌لی‌دیر. ائپیک نوعده داستان و تصویر اساس یئر توتور. بو نوع خالق ناغیللاری، داستانلاري، حکایه‌لري، پووئستلري، رومانلاري، پوئمالاري و … داخیل‌دیر.
دراماتیک
دراماتیک نوع هم نظمله، هم ده نثرله وئریلیر. بو نوعده یازیلان اثرلر صحنه‌ده اوینانیلماق، تاماشاچیلار قارشیسیندا ایفا ائدیلمک اوچوندور. دراماتیک نوعده عیانی گؤسترمه اساس یئر توتور. بورایا خالق اویونلاری، میدان تاماشالاری، فاجعه‌لر، پیئسلر، کومئدییالار داخیل‌دیر.
درام اثرلری اساساً صحنه‌ده تاماشایا قویولماق اوچون یازیلدیغیندان، او، دیگر ادبی نوعلردن اهمیتلی درجه‌ده فرق‌لنیر. درام اثرلرینده مؤلف ائپیک-لیریک تصویرلردن، حادثه‌لر و گؤرونتولر حقین‌ده محاکمه یوروتمک امکانلاریندان محروم‌دور. مؤلف اؤز فیکرینی، ایدئیاسینی شخصيتلرين ديليندن وئریر. بو تیپلی اثرلرده شخصيتلرين دانيشيغي ایکی شکیلده گؤستریر: «مونولوق»، «دیالوق». مونولوق قهر‌مانین اؤزونون اؤزو ایله، دیالوق ایسه دیگر اشتراکچیلارلا دانیشماسینا دئییلیر.
ادبيات نه‌يه لازيمدير سوالينا گلديكده قيساجا بئله دئيه بيلرم:
انسانين ان اساس و عيني زماندا ان سينير پوزان خصوصيتلريندن بيري اؤزونو دوزگون تانيماماق‌دير. ذهنين بير طرفي چوخ وقت، ذهنين او بيريسي طرفينده باش وئرنلرله باغلي اولانلاري آنلامير و نييه كدرلي، هؤووشنه‌لي و يا هيجانلي گؤرونور باش چيخاردا بيلمير. اؤزوموزه اعتناسيزليق بيزي احاطه ائتديگي اوچون چوخلو يانليش ايشلره ال قاتيريق. بورادا ادبيات اؤزوموزو داها ياخشي تانيماق اوچون بيزه يارديم ائدير. دوزگون آچيقلاما و تام حسابلاييجي داورانيشلا ادبيات بيزي اؤزوموزو داها ياخشي تانيماغا امكان يارالدير.
ان ياخشي فرهنگي و ادبي اثرلرده بيز اؤزموزدن آيريلان بعضي بؤلوملرله قارشيلاشيريق. اونلاردا بيز صاف اينجه‌ليك و كؤوركليك هابئله اؤزل سرتليكله چاغريليريق. تعجبوله‌نيرك يازيچي بيزيم بو درين شخصي مسئله‌لريميزي نئجه اؤيره‌نه بيليب، بير حالدا كي بيز اونلاري اؤز اختياريميزا آلماق ايسته‌ديكده مطلق بو ايشه گوجوموز چاتميردي، اما ايندي اونلار گؤزوموزون قاباغيندا جانلي تصوير اولونور.
ساده سؤز ايله دئسك، ادبيات بيزي تانيماديغيميز دنيالارلا، ان گئنيش فيكرلرله، هله تجربه ائتمه‌ديگيميز دوروملارلا قارشي- قارشييا قويور. درين- درين فيكيرلره جومدورور، اونلارين ايچينه وارديقدا، گؤزلليكله درين آنلام آلديغيميزدان دويا بيلميريك.
ادبيات قونوسو او قدر گئنيش‌دير نئچه قيسا جمله‌ايله «ادبيات نه‌يه لازم‌دير؟» سواليني آچيقلاماق اولدوقجا چتيندير، بلكه ده ممكونسوزدور. سانكي سيز بير اقيانوسو بارداق- بارداق اؤلچوب بير شخصه آچيقلاماغا چاليشاسيز. يالنيز بونو دئيه‌بيلرم حياتدا ادبياتسيز ياشاماق اولماز، اولسا دا چوخ چتين اولار و بئله‌ليكله ادبياتسيز حيات بوتون گؤزلليكلردن اوزاق بير ياشام اولار.
۹-بو تای آذربایجان ادبیاتیني چوخ گؤزل تانیمیش اولان بیری کیمی، نجور دگرلندیریسیز؟
بو تاي آذربايجاندا آنا ديليميزده ابتدايي كلاس‌لاردان دولتي مدرسه‌لرده درس آلماديغيميز اوچون، اؤز ديليميزده ساوادلانماغا ان درين بوشلوغوموز وار. نئچه ايلدن بري تبريز و اورمو دانشگاهلاريندا ليسانس مقطعينده قدر توركي ديلينده بير رشته آچيليب، سئويملي و ساوادلي بير نئچه دوستلاريميزين بو كلاسلاردا استادليق ائديرلر، يوللاري آچيق اولسون. آنجاق منجه بيزيم ديليميز ايلك صينيفدن باشلانمالي‌دير. بورانين تورك ادبياتچيلاري يازيب اوخوماغي اؤز شخصي چابالاري ايله اؤيرنيرلر. يازييا باشلاياندا دا يوزده دوخسان‌دوققوزو ساده‌جه سينيق- سالخاق شعر يازماغا اوز گتيرير. يوللارينا دوام وئرديكده باجاريق صاحيبي اولانلار آز زماندا يازي ديللري گوجلنير و گئت- گئده شعر اوخوماقلا بيرگه نثر اوخوماغا دا ماراقلانيرلار. آنجاق شعر يازانلارين سايي، نثر يازانلاردان دوخسان فاييز چوخدور. اونون نه‌دني شعريده قاليبي، وزني بيلدين سونرا يازماغا باشلاييرسان، آنجاق نثر بئله دئييل، نثرده گرامر و جمله قورولوشو بيلمه‌لي‌‌سن، ديلين اينجه‌ليكلريني درين منيمسه‌مه‌ليسن، آرديجا يوزلر نثر اثري اوخوماليسان. بو قونودا او تاي آذربايجاندان كؤچورولن نثر اثرلري اولدوقجا مكتبسيز ديلي اؤيرنمه‌يه يارديمچي اولا بيلر. منيم بو مسئله‌يه دريندن ايناميم اولدوغو اوچون، بو تاي آذربايجاندا ايلك نثر اثرلري كؤچورنلرده‌نم. اونلارين ان اؤنمليسي «دلي كور»، «علي و نينو»، «قاچان نبي»، «ياد ديلده»، «گناهكارين اؤلومو»، «ياغيش قادين» و … اولوب. بو كؤچورمه‌لرين نثري بيزلره بير اؤرنك اولاراق بوللو يارديمچي اولا بيلر. ياخين ايللرده نثر اثرلر كؤچورمه‌سي اولدوقجا چوخاليب و بو يولدا زحمته قاتلاشانلار تقديره لاييقديرلر.
اون- اون‌بئش ايلدن بري بو تايدا تورك ادبياتينا ماراق گئت -گئده آرتيب و آرتماقدادير. دگرلي يازارلار ميدانا گليب، سانبالي اثرلر ايشيق اوزو گؤروب و بو گئديش گونو گوندن چوخالماقدادير. بو تايدا گوجلو شاعر و يازارلارين چوخالماسي غرور دوغرودوجودور، بو دوروم داها گئنيشلنمك حاليندادير و بيزيم يازارلاريميز دا اؤزلليكله گنج‌لريميز ده اؤز كيمليكلريني دريندن دوشونوب منيمسمك قايغيسي گوجلنمكده‌دير.
۱۰-اورتا یاشلی یا گنج یاشلی سوی داشلارین ادبیاتا اولان ماراغین نئجه گورورسوز ؟
نئجه‌كي بيليرسيز بو گون سانال يا همان مجازي دنيا هر نه‌يي قاپساييب و اؤزونكو ائديب، هله‌ليك بورادا دا ادبياتي سانال دنيا احاطه ائديب، يئني‌يئتمه و گنج‌لريميزين بير چوخلاري بو مجازي دنيادا اؤز آنا ديللرينده يازيشيرلار، آذربايجان تاريخي ايله جغرافيناسينا ماراق گؤستريب، هر‌نه‌يي دريندن بيلمك ايسته‌ييرلر. بوللو مجازي ادبي كانال و قروپلار يارانيب، گونو گوندن ساييلاري دا آرتماقدادير. بو دا سئوينديريجي بير حال‌دير. بو ادبي كانال و قروپلارين ايچيندن استعدادلي گنج شاعر و يازار اوزه چيخماقدادير. اما هله اصولي آموزش اولماديغي اوچون اينديليكده ديل آخساقليغي چوخدور، اومودوم وار ياخين گله‌جكده آموزشسيزليكدن جان قورتاريب، اوشاقلاريميز ديليميزي آموزش اصول‌لارينا داياناراق مدرسه‌لرده اؤيرنسينلر.
۱۱- بیزیم یازارلارین دئمه‌یه بیر سوزلری وارمی؟ ایستر شعر ایستر نثر کونوسوندا، لطفا تعارف‌سیز جواب وئرین؟
من ايسته‌ميرم دئمه‌يه سؤزو اولان شاعرلر هابئله يازارلاريميزدان آد آپارام، اولا بيلر بيري قلمدن دوشسون سونرا اونلارين اوزونه باخماغا اوتانام. اما بونو چوخ صراحت ايله دئيه بيلرم بو تايدا گوجلو و دئمه‌يه سؤزو اولان شاعرلريميزين سايي چوخدور، آنجاق نثر ساحه‌سينده دئمه‌يه سؤزو اولان بارماق سايي قدر يازاريميز اولسا دا هله بو قونودا بوشلوغوموز وار. اونوتماياق كي باجاريقلي گنج يازارميز دا آز دئييل هله اونلار بو يولون باشلانيشينداديرلار.
۱۲- بو ایل‌لرده یایلمیش بیر نئچه فاخر اثردن آد آپارا بیلرسیزمی؟
ائل‌بيليمي علمي شكيلده چاپ ائدن «دده‌قورقودون اون‌اوچونجو بويو»، جناب رزمي ايشله‌ين: «ديوان عليشير نوايي»، استاد موغانين، «دويغولو ياپراقلار» شعر توپلوسو، احمد خيراله‌پور يازان «آلزايمير/ اونوتقانليق» رماني، خانيم رقيه كبيري‌نين: «دوشرگه» و «دنيا قابار چاليب يولداش» و … اثرلري، احمد رستم‌اوغلونون «اومسوق» رماني، ارسطو مجردين: «ايتن كؤلگه‌لر» رماني، دكتر ناصر منظوري‌نين «اويونوم، اويونوم» رماني و بير نئچه باشقا سانبالي اثر.
۱۳- هانسی یازار یا دا شاعریمیزین اثرلرین آرتیق بیه‌نیرسیز؟
شاعرلرده: استاد موغان، نادر الهي، يعقوب نيكزاد، دكتر ارگين افشار، معصوم جبارپور و … يازارلاردا: دكتر ناصر منظوري، رقيه كبيري، ارسطو مجرد، نگار خياوي و …
۱۴- بو ساحه ده چوخ زحمت چکنلرین بیری کیمی، دئیه بیلرسیز بیزیم دیلده یازیب یاراتماغین آن چوخ سیخینتیسی نه‌دیر؟
بيزيم ديليميزده فارس و عرب ديلينه گؤره اوچ سس آرتيق اولدوغو اوچون، عرب الفباسي ايله بو ديلي يازماق بير آز چتين اولور، ديليميزين فرهنگستاني اولماديغينا گؤره هر كيمسه بو ديلي اؤزو سئوديگي شكليده يازير او دا چوخ وقت‌لر مباحثه‌لره سبب اولور. كئچميش ايللرده ايكي دؤنه اورتوقرافي سميناري قورولوب، بو سمينارلارين قرارلاري كتاب بيچيمينده چاپ اولوب، سانال دنيادا دا گئنيش ياييليب. آنجاق بير چوخلاري او سمينارلارين قرارلاريني قبول ائتمه‌دن سؤزلري اؤزلري بَيَنديكلري شكيلده يازيرلار. بير چوخلاري دا عرب ديليندن آلينما كلمه‌لري فونوتيك شكيلده يازيرلار؛ بعضاً ده بئله يازماق كلمه‌نين اوخونوشوندا چتينليك يارالدير. مثلا: حسين آديني «حوسئين»، اقتصاد سؤزو «ايقتيصاد» و … اونون ترسينه بعضي عربدن آلينما كلمه‌لر ده فونوتيك يازيلماياندا اوخونوشو چتين اولور. اؤرنك اوچون : «عُمر» بيزيم ديلده «عؤمور» دئييلر. «فكر» توركو ديلينده «فيكير يا فيكر» دئييلير و بونلارا تاي كلمه‌لرين يازيليشي چوخ زامانلار چتينليك يارالدير.
توركو ديلي‌نين عرب الفباسي ايله يازيليشي بيرياندا دوروسون، بو تايدا تورك ديلينده چيخان كتابلارين بير چوخو مضمون و معنا باخيميندان بير او قدر گوجلو اولمور، او اوزدن اوخوجوسو اولدوقجا آز و بئله كتابلارين چاپ سايي 100 نسخه‌ده يوخاري اولمور. بو دا بير ياندا دورسون.
كتاب اوخويانلارين سايي اولدوقجا آزدير، بو قونودا بيلگينلريميز بير چاره قيلمالي‌دير. بير چوخوموز دا كتاب آلماق اوچون پول قيراغا قويموروق و كتاب اوخوماغي ياشاميميزين لازم اولان بير بؤلومونه چئويرمكده آخساقليغيميز وار.
بو دانيشيق اوزون و يوروجو اولماسين دئيه، چوخلو سؤزلردن واز كئچديم. سؤزلريمين سونودا، جناب دلاويز سيزدن و خوش‌خبرين بوتون امكداشلاريندان بو مصاحبه‌ني ترتيب وئرديگيز اوچون تشكر ائديب، شهريميزين خبرلريني يايماقدا و آز دا اولسا آنا ديليميزده، يازيلار چاپ ائتديگينيز اوچون اؤز منتدارليغيمي بيلديريب، آرزيلاييرام؛ نشريه‌نيزين اوخوجوسو بول اولسون، يولوز آچيق، عؤمروز اوزون و هميشه خوش‌خبر اولاسيز!
